تقویت حافظه کودکان با بازی
با همراهی کودکان خود در زمین بازی پارک ها به تقویت حافظه شان کمک کنید. در ابتدا برای شما یک قانون مهم مشخص می کنیم: تمام تمرکز و توجه شما در این بازه زمانی باید صرف کودکتان شود و بازی با گوشی همراه ممنوع است.
یافته های کلیدی لیزا جنوا در پیشگیری از بیماری آلزایمر نشان می دهد که چگونه می توان حافظه را برای حفظ معلومات تقویت کرد. نتیجه این مطالعات برای کودکان نیز قابل تعمیم و اجرا است. لیزا جنوا، عصب شناس و نویسنده ی رمان پر فروش «من هنوز آلیس هستم» (داستان زنی موفق که زندگی اش پس از ابتلا به آلزایمر زودرس دگرگون می شود.) چندین سال در زمینه حافظه و روند بیماری آلزایمر تحقیق کرده و تاکنون مقالات و کتاب های زیادی منتشر کرده است.
والدین با خلاقیت و حمایت کودکان خود می توانند آن ها را در مسیر بازی با هدف پرورش و تقویت حافظه و جسمشان همراهی کنند. ﺗﻮﺍﻧﺎیی های جسمی ﻭ ﻓﺮﺍﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺍﻣﻜﺎﻥ ﭘﺮﻭﺭﺵ ﻭ ﺭﺷﺪ آن ها ﺳﺒﺐ تقویت حافظه ﻭ ﺗﻮﺍﻧﺎیی های ﺫﻫﻨﯽ ﻣﯽ ﺷﻮﺩ. کودکان می توانند بهترین روش ها را برای ورود کارآمد اطلاعات به ذهن خود بیاموزند و در صورت نیاز به طور موثر از آن ها استفاده کنند.
لیزا جنوا تاکید می کند برای تقویت حافظه نیازی به بازی های مخصوص تقویت حافظه (بازی هایی که با هدف تقویت مهارت های ذهنی برای کامپیوتر و موبایل طراحی شده اند) و یا مطالعه کتاب و مقاله برای یادگیری روش های تقویت آن نیست، کاری که ما باید به سادگی انجام دهیم این است که مهارت های خود را در توجه کردن بهبود ببخشیم.
با همراهی کودکان خود در زمین بازی از طریق توجه کامل به آن ها، تقویت حواس، نقشه ذهنی (mind map) تمرین و نقش آفرینی (Roll Play) و ماجراجویی به آن ها کمک می کنید با تقویت حافظه ی خود در نتیجه یادگیرندگان بهتری شوند.
نقشه ذهنی (mind map) چیست؟
نقشه ذهنی راهکاری بصری برای ساختار بخشیدن به اطلاعات و ایده هاست و ساده ترین راهی که با آن می توانید اطلاعات را وارد مغزتان کنید و هر موقع که خواستید از مغزتان خارج کنید. نقشه ذهنی توسط تونی بوزان، حدود سی سال پیش در کشور آمریکا ارائه شده است و از محبوب ترین تکنیک های یادگیری در جهان است.
نموداری درختی است که برای بیان کردن کلمات، ایده ها، فعالیت ها یا موارد دیگر مربوط به یک کلید واژه یا ایده، مورد استفاده قرار می گیرد. می تواند اطلاعات طولانی و خسته کننده را به صورت رنگی، جذاب، قابل حفظ کردن و در نمودارهای بسیار سازمان یافته که مغز ما بطور طبیعی و قدرتمند آن ها را درک، حفظ و بازخوانی می کند را درون خود جای دهد. همه آن ها یک ساختار طبیعی دارند که در آن از مرکز تصویر شاخه هایی منشعب می شود. در همه آن ها از خطوط، سمبل ها، کلمات و تصاویری استفاده شده است که بر اساس قوانین ساده و اصلی طبیعت رسم شده اند.
شما در هنگام ترسیم کردن نقشه ذهنی هر دو نیم کره مغز را به کار می گیرید. هنگام ترسیم کردن نقشه ذهنی از حافظه ی تصویری کمک می گیرید. کودکان از همان ابتدا از نقشه های ذهنی استفاده می کنند، آن ها عاشق نقاشی کردن هستند و دوست دارند با حروف و کلمات بازی کنند. بچه ها هر وقت که می خواهند چیزی بنویسند، نقاشی کنند یا با دیگران ارتباط برقرار کنند، سعی می کنند از اشکال، علائم و رنگ ها استفاده نمایند. توضیح موضوعات علمی، داستان ها، وقایع تاریخی، قواعد موسیقی یا فرمول های ریاضی با کمک لغات و تصاویر کلیدی و به شکل یک نقشه ذهنی، تاثیر بسزایی در یادگیری و به ذهن سپاری مطالب دارد. آموزش استفاده از نقشه های ذهنی در دوران کودکی تبدیل به مهارتی ارزشمند در دوران بزرگسالی می شود که می تواند در همه‌ی ابعاد زندگی مورد استفاده قرار گیرد.
رشد هیجان کودک
کوله پشتی کودک خود را با خوراکی، عروسک و اسباب بازی های کوچک مانند شیر، ببر، گورخر، دایناسورها و حشرات (در واقع ژست های انسان یا حیوانات مخصوص کودکان) یا ماشین های کوچک و کامیون های مورد علاقه برای قصه گویی و گل بازی، آبرنگ یا رنگ های انگشتی و گواش، قلم مو و کاغذ، خمیر بازی، پارچه، بطری و یا هر وسیله بازیافتی موجود در منزل برای نقاشی و کاردستی پر کنید. بهتر است جمع آوری وسایل با کمک و همفکری کودک انجام شود. این کار به رشد هیجان کودک، تقویت حافظه ، مشارکت و عزت نفس کودک کمک می کند و به طور کلی موجب بهبود مهارت های ارتباطی نیز می گردد.
ایجاد نقشه ذهنی
از قبل برای کودک خود توضیح دهید که می خواهید با هم به یک سفر هیجان انگیز و پر ماجرا بروید و چیزهایی زیادی را مشاهده و کشف خواهید کرد. سعی کنید از کلمات و جملاتی که بار آموزشی دارند و نوید از یادگیری می دهند بپرهیزید. برای مثال: «امروز می خوایم کلی چیز جدید یاد بگیریم». این جملات برای کودکان جذاب نیستند و در تضاد با هدف آموزش غیر مستقیم قرار دارند.
برای کودک توضیح دهید برای رسیدن به هر جایی به نقشه و پیش بینی کردن اتفاقات احتمالی نیاز است. مانند حیوانات که برای زندگی و گشت و گذار در حیات وحش از محیط خود شناخت دارند و به طور غریزی نقشه ذهنی برای آن چه می خواهند انجام دهند و یا مسیری که می پیمایند دارند. نقشه ذهنی برای بقا حیوانات وحشی بسیار مهم است و به کودکان کمک می کند تا احساس امنیت کنند.
روی یک کاغذ با همفکری کودک نقشه ذهنی سفرتان و کارهایی که دوست دارید با هم انجام دهید را رسم کنید. نقشه ذهنی باید نشان دهنده مسیر و پیش بینی محل هایی مانند پیاده رو، خیابان، حصار و یا هر مانعی که تا رسیدن به پارک و زمین بازی طی خواهید کرد باشد.
تقویت به خاطر سپاری جزییات
با پیاده روی به سمت زمین بازی، دستان خود را روی حصارها و گیاهان بکشید، با دقت به اطراف حتی آسمان نگاه کنید، به صداها، بو و رنگ محیط دقت کرده و فرزندان خود را نیز به این کار تشویق کنید. مثلا از آن ها بخواهید به صدای پرندگان و محیط اطراف گوش دهند و یا با دقت به گلبرگ های یک گل یا تنه و برگ درختان نگاه کرده و آن ها را لمس کنند. بگذارید کودکانتان متوجه چیزهای اطرافشان شوند تا نقشه ذهنی سفرشان ایجاد شود.
در مسیر هم زمان با نکات اشاره شده، اشیا طبیعی مثل برگ ها، شاخه های خشک، کاج، سنگ های کوچک و یا هر چیز طبیعی با حفظ قانون آسیب نرساندن به گیاهان و محیط زیست جمع آوری کنید تا بعدا با آن ها نقاشی و کاردستی درست کنند.
کلید این مرحله «کاهش سرعت» است. به عنوان همراه تا می توانید سرعت حرکت خود را کم کنید و آرام و با حوصله هر جایی که کودک مکث می کند او را همراهی کنید. هرگز نگویید بجنب، زود باش، دیر شد و از این دست جملات. یادتان باشد قانون اول ما صرف تمام توجه و تمرکزتان برای کودک است. این مکث ها در مسیر ممکن است به نظر شما کند و حتی خسته کننده به نظر برسد اما واقعاً مهم است زیرا برای تکمیل نقشه ذهنی و به خاطر سپاری جزییات، سلول های عصبی زیادی در حال پردازش اطلاعات، طبقه بندی و یادگیری هستند و به کاهش سرعت و عجله نکردن شما نیاز دارند. زمان و آرامش بیشتر جزئیات بیشتری را به حافظه اضافه می کند.
تمرین تقویت حافظه کودکان
بگذارید کودکانتان وسایل زمین بازی را تا زمانی که نفس دارند و بدن آن ها خسته نشده به تنهایی کشف و کمی بازی کنند. تا بعد به راحتی توجه آن ها را به هدف اصلی از این سفر جلب کنید.
اکنون وقت آن است که ذهن آن ها را تمرین دهیم. گوشه ای خلوت و دنج در کنار زمین بازی یا همان جا را در نظر بگیرید، کودکتان را صدا کنید و از او بخواهید به محیط زمین های بازی و هر آن چه که در آن لحظه می بیند یعنی زمین، علف ها، ریشه درختان، مورچه ها و حشرات، گیاهان و درختان، برگ ها، پرندگان و آسمان را با دقت و حوصله مشاهده کند. سپس با هم روی زمین دراز بکشید و چشمانتان را ببندید. ذهنتان را آرام کنید و سعی کنید به چیزی فکر نکنید بعد از پیاده روی و بازی کودک، این کار مانند مراقبه و ایجاد آرامش در ذهن و جسم است. آرام کردن ذهن، از طریق ذهن آگاهی، به کودکان امکان می دهد با آن چه در این مسیر تجربه کرده اند رویا پردازی کنند. آرامش در حالت مراقبه می تواند اضطراب و تنش را کاهش دهد. تحقیقات نشان داده که اثر طبیعت بر کودک بیش فعالی و افسردگی را کاهش می دهد. ذهن را می توان آموزش داد تا کمتر واکنش پذیر باشد و سریع تر در زمان پاسخ به تنش و استرس ترمز خود را بکشد. این کار را قبلا با کودک خود تمرین کنید.
تقویت حافظه به روش غیر مستقیم
حالا وقت بازی با هدف تکمیل تقویت حافظه به روش غیر مستقیم است. از کودک می خواهیم با استفاده از وسایل کوله و چیزهایی که در مسیر جمع آوری کردیم برایمان داستان تعریف کند یا از تجربه «سفر به زمین بازی» بگوید.
کودکان غالبا در زمان آرام کردن ذهن (مرحله قبل) پاسخ های هیجانی قوی که نسبت به سفر و بازی کردن ایجاد شده است را ذخیره می کنند و در این گام بروز بیشتراز قبل بروز می دهند. مدارهای عصبی از طریق بازگو کردن تجربیات بیرونی به کودکان کمک می کند تا خاطرات مثبت ایجاد کرده و احساسات متناقض را پردازش کنند. بنابراین اجرای و بازگویی آنچه تجربه کرده اند به کمک اسباب بازی هایشان کمک می کند جزییات بیشتری را به یاد آورده و مرور کنند تا پردازش عصبی و در نهایت تقویت حافظه به بهترین شکل صورت پذیرد. احساسات مثبت مانند خوشبختی و شادی در واقع یاد آوری کودکان را برای فعال سازی مجدد احساسات مثبت گذشته افزایش می دهد. با تمرکز بر حواس فردی یا پاسخ های هیجانی، کودکان یاد می گیرند که نشانه ها و اجزا محیط را با هم مرتبط کنند. برخوردهای چند حسی و معنادار، با ایجاد پردازش های متعدد عصبی، درک ما را افزایش داده و به ذهن متبادر می کنند. این را می توان با استفاده از طیف وسیعی از حواس: بویایی، لامسه و غیره انجام داد.
نقش شما از این به بعد تسهیلگری است که به کودک کمک می کند روایت خود را در قالب بازی های خلاقانه و متنوع بروز دهد مثلا تشویق به ماسه بازی و استفاده از وسایل کوله اش برای روایت و خیال پردازی. تا زماتی که حس می کنید کودک انرژی روانی و جسمی کافی دارد این سفر ادامه دارد.
دوری از تفریحات و بازی های تکراری
لیزا جنوا می گوید: «یکنواختی مرگ حافظه است». به مکان های جدید بروید، کاری متفاوت انجام دهید. به دنبال روش هایی برای غیر معمول کردن تجربه و بازی کودکان باشید. مثلا یک روز فقط غذاهای سبز بخورید، از داستان ها و تجربیات کودکتان کتاب درست کنید، تجربه هر سفر و بازی های این چنینی را روی نقشه مشخص کنید و گاهی قبل از خواب از آن ها بخواهید خاطرات خود را بازگو کنند.
اگر می خواهید کودکانتان بیشتر از آنچه اتفاق افتاده است به یاد بیاورند، از برنامه های معمول خارج شوید و حتی ساده ترین تفریحات را متنوع انجام دهید. درست مثل همین بردن کودکانتان به پارک و زمین بازی که تبدیل به سفر اکتشافی/آموزشی شد.
برای آگاهی بیشتر از مزایای توجه و گذراندن وقت با فرزندان می توانید به مباحث وقت مشترک از مجموعه مدیریت رفتار والدین هانا مراجعه کنید.
بدون دیدگاه