بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی نوعی مشاوره یا روان درمانی است که از بازی برای ارزیابی، پیشگیری یا درمان چالش های روانی اجتماعی استفاده می کند. اگرچه بازی درمانی را می توان برای بزرگسالان هم استفاده کرد، اما بیشتر در مورد کودکان استفاده می شود.
از دید بقیه، به نظر می رسد بازی درمانی فقط سرگرم شدن با اسباب بازی است. با این حال، تحقیقات نشان می دهند که بازی درمانی در درمان انواع مشکلات سلامت روان و اختلالات رفتاری مؤثر است. (مطلب 7 رفتار نگران کننده کودکان را بخوانید.)
از بازی درمانی به چه منظور استفاده میشود؟
کودکان مهارتهای شناختی و کلامی را برای صحبت در مورد برخی مسائل ندارند. به عنوان مثال، غم و اندوه می تواند بسیار پیچیده باشد و کودک ممکن است در بیان افکار و احساسات خود با کلمات مشکل داشته باشد. (برای آشنایی با دوره های حساس شناختی در کودکان کلیک کنید.)
بازی می تواند راهی عملی برای کودکان باشد تا روی مسائلی که برایشان ناراحت کننده است کار کنند. آن ها می توانند صحنه ها را با بازی شرح دهند، به مشکلات خاص بپردازند، یا شخصیت هایی خلق کنند که احساساتشان را به اشتراک بگذارند.
کودکان اغلب احساسات خود را با اسباب بازی ها نشان می دهند. کودکی که یکی از عزیزان خود را از دست داده است ممکن است از عروسک برای به تصویر کشیدن شخصیت غمگینی استفاده کند که دل تنگ دوستش است. با این حال، کودکی که شاهد خشونت خانگی بوده است ممکن است از یک خانه عروسک برای به تصویر کشیدن کودکی که زیر تخت پنهان شده است استفاده کند، چون بزرگ ترها در حال دعوا هستند.
بسته به نوع بازی درمانی ای که به کار می رود، درمانگر ممکن است در مراحل مختلف بازی مداخله کند تا به حل یک مشکل کمک کند. با این حال، بازی درمانگر ممکن است کودک را در حالی مشاهده کند که به شخصیتی کمک می کند تا احساسات خود را در میان بگذارد. بازی درمانی می تواند به کودکان کمک کند:
- در قبال رفتارهای خودشان مسئولیت پذیرتر شوند.
- همدلی و احترام را در خود پرورش دهند.
- خود کارآمدی را توسعه دهند تا بتوانند به توانایی های خود بیشتر اطمینان کنند.
- عواطف را به روشی سالم شناسایی و ابراز کنند.
- مهارت های ارتباطی خود را بهبود بخشند.
- مهارت های اجتماعی جدید را یاد بگیرند.
- مهارت حل مسئله را بهتر تمرین کنند.
موضوعاتی که بازی درمانی به آن ها می پردازد:
بازی درمانی اغلب برای کمک به کودکان برای پردازش رویدادهای استرس زا مانند جابجایی، بستری شدن در بیمارستان، آزار جسمی و سوء استفاده جنسی، خشونت خانگی و بلایای طبیعی استفاده می شود. همچنین می توان از آن برای درمان بیماری های روانی یا مشکلات رفتاری استفاده کرد. در اینجا برخی از رایج ترین مسائلی که در بازی درمانی به آن ها پرداخته می شود، آورده شده است:
- بیش فعالی
- پرخاشگری
- مدیریت خشم
- اختلالات اضطراب
- طیف اختلال اوتیسم
- افسردگی
- طلاق
- غم و اندوه از دست دادن عزیز
- ناتوانیهای جسمی و ناتوانی در یادگیری
- مشکلات مربوط به مدرسه
- مسائل اجتماعی
- ضربه و بحران
ابزارها و رویکردهای رایج در بازی درمانی
بسیاری از بازی درمانگران یک اتاق بازی درمانی اختصاصی دارند که پر از چیزهایی است که به روند درمان کمک می کنند. برخی از اسباب بازی های رایج در بازی درمانی عبارت اند از:
- اکشن فیگورها (آدمک های اسباب بازی)
- مجسمه های حیوانات
- لوازم هنری
- بلوک ها
- خانه عروسکی با عروسک
- آشپزخانه با غذای الکی
- اسباب بازی های موزیکال
- دستبند اسباب بازی
- عروسک های خیمه شب بازی
- سینی شن همراه با مجسمه های کوچک
- بازی های درمانی مانند بازی های تخته ای «صحبت کردن، احساس کردن و انجام دادن» یا بازی تختهای «بایست، آرام باش و فکر کن»
- ماشین های اسباب بازی
روش بدون رهنمود
بازی درمانی به دو شکل اصلی وجود دارد: بدون رهنمود (کودک محور) و با رهنمود. در بازی درمانی کودک محور، به کودکان اسباب بازی ها و ابزارهای خلاقانه داده می شود و به آن ها اجازه داده می شود خودشان نحوه وقت گذرانی خود را انتخاب کنند. هیچ دستور یا راهنمایی ای در مورد اینکه چه کاری باید انجام دهند یا چگونه باید مشکلات خود را حل کنند، داده نمی شود.
رویکرد غیر رهنمودی نوعی درمان روان پویایشی است. فرض اصلی این است که وقتی به کودکان اجازه داده شود این کار را انجام دهند آن ها راه حلی برای مشکلات خودشان پیدا خواهند کرد.
کل جلسه معمولاً سازمان نیافته است. درمانگر ممکن است کودک را بی سروصدا مشاهده کند یا در مورد کاری که کودک انجام می دهد نظر دهد. ممکن است درصورتی که کودک، درمانگر را به بازی دعوت کند، او هم درگیر بازی شود؛ اما درنهایت، انتخاب به عهده کودک است. 
روش همراه با رهنمود
در برخی شرایط، بازی درمانگران ممکن است از راهبردهای دستوری استفاده کنند. یک بازی درمانگر همچنین ممکن است از بازیدرمانی رفتارشناختی یا بازیدرمانی متمرکز بر راهحل برای کمک به راهنمایی کودک در طول جلسه استفاده کند.
هر جلسه ممکن است موضوع یا هدف خاصی داشته باشد که باید به آن پرداخته شود. ممکن است به کودکی گفته شود: «امروز با عروسک ها بازی می کنیم. این عروسک تو خواهد بود»، یا ممکن است درمانگر بازی خاصی را برای بچه ها انتخاب کند.
درمانگر نیز ممکن است برای هدایت داستان در بازی مشارکت کند. برای مثال، اگر کودکی از عروسک ها برای به تصویر کشیدن کودکی که مورد آزار و اذیت قرارگرفته است استفاده می کند، درمانگر ممکن است مداخله کند تا به عروسک کمک کند تا راه هایی برای ایستادن در برابر فرد زورگو پیدا کند یا از کسی کمک بگیرد.
انواع بازی درمانی
علاوه بر روش های اصلی، انواع مختلف بازی درمانی نیز وجود دارد. در اینجا برخی از رایج ترین انواع بازی درمانی آورده شده است:
- فرزند درمانی: والدین در این بازی مشارکت می کنند و درمانگر به والدین یاد می دهد که چگونه از طریق بازی با کودک تعامل داشته باشند. هدف این بازی از بین بردن شکاف ارتباطی بین کودک و والدین است.
- شن درمانی: کودک میتواند با استفاده از اسباب بازی های مینیاتوری، مانند انسان و حیوانات، در یک جعبه کوچک پر از شن صحنه ای بسازد. صحنه ایجاد شده به عنوان بازتابی از زندگی خود کودک عمل می کند و فرصتی برای حل کشمکش، برداشتن موانع و کسب اعتماد به نفس فراهم می کند.
- کتاب درمانی: درمانگر و کودک ممکن است باهم کتاب بخوانند تا مفاهیم یا مهارت های خاصی را کشف کنند.
- بازی تخیلی: ممکن است به کودک اسباب بازی هایی داده شود که تخیل او را تحریک کند، مانند لباس هایی برای نقش بازی کردن، خانه عروسکی، عروسک ها یا فیگور اکشن ها. این نوع بازی ممکن است همراه با رهنمود یا بدون رهنمود باشد.
- بازیدرمانی رفتاری شناختی: درمانگر ممکن است از بازی به این منظور استفاده کند که به کودک کمک کند تا نحوه تفکر و رفتار متفاوت را یاد بگیرد. ممکن است به یک عروسک توصیه شود که چگونه فکر خود را تغییر دهد یا درمانگر ممکن است از کودک بخواهد که به یک حیوان عروسکی توصیه کند که چگونه می تواند با یک موقعیت استرس زا کنار بیاید.
مشارکت خانواده
خانواده ها معمولاً بخش مهمی از درمان کودک هستند. با این حال، میزان مشارکت والدین توسط درمانگر تعیین می شود.
گاهی اوقات ممکن است والدین به همراه کودک در جلسات شرکت کنند. اگر هدف بازی درمانی این است که روی مسائل خانوادگی کار کنند، ممکن است والدین مستقیماً در بازی درمانی شرکت کنند (مثلاً در مورد فرزند درمانی).
در شرایط دیگر، کودک ممکن است به تنهایی در جلسات شرکت کند. سپس درمانگر معمولاً در مورد اهداف و پیشرفت درمان با سرپرست کودک گفتگو می کند.
گروه درمانی
بازی درمانی ممکن است به صورت گروهی استفاده شود. به عنوان مثال، یک گروه از بچه هایی که غم و اندوه دارند ممکن است شامل کودکان هم سن و سالی باشد که برای کمک به مقابله باغم از دست دادن عزیز خود، به بازی درمانی می پردازند. آن ها ممکن است با عروسک ها بازی کنند، بازی هایی انجام دهند که به آن ها کمک کند احساسات خود را بیان کنند، یا به صورت گروهی در پروژه های هنری شرکت کنند.
برخی مدارس گروه های بازی درمانی دارند. کودکان ممکن است در یک محیط گروهی با یک بازی درمانگر کار کنند تا به مهارت های اجتماعی مانند نحوه برقراری ارتباط با دیگران، مهربان بودن با دیگران و مؤدب بودن بپردازند.
طول جلسه
طول جلسات بازی درمانی بسته به اهداف درمانی و نیازها و توانایی های کودک متفاوت است. بیشتر جلسات درمانی بین 30 تا 50 دقیقه طول می کشند. قرار ملاقات ممکن است از یک بار در ماه تا دو بار در هفته برنامه ریزی شوند.
بهطور متوسط، 20 جلسه بازی درمانی برای حل مشکلات لازم است، اما برخی از کودکان بسیار سریع تر بهبود می یابند درحالی که برخی دیگر ممکن است به جلسات درمانی بیشتری نیاز داشته باشند.
تحقیق در مورد بازی درمانی
معمولاً والدین این سؤال را مطرح می کنند که آیا ارزش دارد که برای بازی درمانی وقت بگذارند و هزینه کنند یا خیر. فکر کردن به اینکه بازی با اسباب بازی ها باعث بهبود عاطفی می شود، می تواند طولانی به نظر برسد.
اما مطالعات به این نتیجه رسیدند که بازی درمانی می تواند برای کودکان و خانواده های آن ها بسیار مؤثر باشد. در اینجا تنها چند نمونه از مطالعات تحقیقاتی در مورد بازی درمانی آورده شده است.
- کاهش بیش فعالی در کودکان مبتلابه اختلال بیش فعالی: مطالعه ای در سال 2012 که در مجله ADHD Attention Deficit and Hyperactivity Disorder منتشر شد، نشان داد که کودکانی که در آن ها ابتلا به ADHD تشخیص داده شده بود، پس از بازی درمانی رفتاری شناختی، بیش فعالی آن ها کاهش قابل توجهی داشت. کودکان پس از هشت جلسه گروه درمانی بهبودی نشان دادند.
- کاهش مشکلات رفتاری، مشکلات درونی کمتر، پیشرفت تحصیلی: مطالعه ای در سال 2015 انجام شد که 52 مطالعه بازی درمانی دیگر را بررسی کرد. چنین نتیجه گیری شد که بازی درمانی اثرات درمانی قابل توجهی را برای انواع مشکلات ازجمله مسائل رفتاری، افسردگی و اضطراب دارد. کودکان به طور متوسط در 12 جلسه مشاوره شرکت کردند.
- کاهش پرخاشگری: مطالعه ای در سال 2017 تأثیر بازی درمانی را بر کودکان دارای نگرانی های رفتاری بررسی کرد. کودکان بین 6 تا 9 سال سن داشتند و 20 جلسه درمانی (روزی دو جلسه 30 دقیقهای به مدت 10 روز) دریافت کردند. بر اساس پاسخ های سرپرست های کودکان به چک لیست رفتار کودک، کاهش مشکلات رفتاری، از جمله پرخاشگری و قانون شکنی در کودکان مشاهده شد.
- بهبود روابط والدین و فرزند در خانواده های دارای فرزند خوانده: مطالعه ای در سال 2017 نشان داد که بازی فرزند درمانی در کمک به ارتباط خانواده های دارای فرزند خوانده مؤثر است. پس از هفت جلسه درمانی که 30 دقیقه طول کشید، همدلی والدین افزایش یافت، تنش رابطه بین والدین و کودک کاهش یافت و مشکلات رفتاری فرزندانی که به فرزند خواندگی پذیرفته شده بودند بهبود یافت.
پیدا کردن یک بازی درمانگر
یک متخصص سلامت روان دارای مجوز و دارنده مدرک کارشناسی ارشد یا بالاتر می تواند از بازی درمانی در درمان استفاده کند. برخی از درمانگران به طور تخصصی در بازی درمانی آموزش دیده اند، درحالی که برخی دیگر در این خصوص آموزش ندیده اند.
درمانگرانی که در بازی درمانی تخصص دارند ممکن است به عنوان بازی درمانگر ثبت شده باشند. انجمن بازی درمانی برای بازی درمانگران ثبت نام شده گواهی نامه صادر می کند.
اگر فکر می کنید ممکن است بازی درمانی برای فرزندتان مفید باشد، با پزشک اطفال خودتان صحبت کنید. متخصص اطفال می تواند نیازهای کودک شما را ارزیابی کند و کودک شما را به یک متخصص سلامت روان واجد شرایط ارجاع دهد.
همچنین می توانید یک بازی درمانگر را در وب سایت انجمن بازی درمانی جستجو کنید. این فهرست شامل لیست بازی درمانگران ثبت شده در سراسر جهان است که بهروزرسانی میشود.
وقتی صحبت از بچهها میشود، بازی نقش زبان آنها را دارد. درست همانطور که بزرگسالان از طریق زبان شفاهی، نوشتاری یا اشاره با دیگران ارتباط برقرار میکنند، کودکان هم از بازی برای بیان ترسها، خواستهها، نیازها و نگرانیهای اساسی خود استفاده میکنند. بسیاری از چیزها در جهان انتزاعی و مبهم هستند. بازی به کودک کمک میکند تا جهان را از طریق چیزهای مادی درک کند تا به آنها کمک کند چیزهایی را که در باطن اتفاق میافتد بیان کنند.
بدون دیدگاه