مراحل رشد کودک پنج ساله

پنج سالگی

پنج سالگی می‌تواند سن بسیار خوشایندی باشد. کودک شما عاشق بازی کردن و به شدت خیال‌پرداز است. او همچنان کوچک و بامزه است اما کم‌کم خوش‌صحبت می‌شود و توانایی او در جذب اطلاعات جدید و پرسیدن سوالات متفکرانه شما را واقعاً شگفت‌زده خواهد کرد. این سن هم بالا و پایین‌های خودش را دارد. پنج ساله‌ها همچنان در حال یادگیری نحوۀ تنظیم عواطف خود هستند پس گاهی بهم‌ریختگی‌ها اتفاق می‌افتد. باز هم فرزند شما به سمت بالغ‌تر شدن پیش می‌رود و قادر به انجام کارهایی می‌شود که بچه‌های بزرگ انجام می‌دهند مثل رفتن به مدرسه، و مسواک زدن. بیایید نگاهی بیندازیم به آنچه که شما به عنوان والد یک کودک پنج ساله باید از نظر رشد و پرورش، انتظار داشته باشید، و همچنین برخی هشدارها که در صورت مشاهدۀ آنها باید به پزشک اطفال خبر دهید.

مراحل زبانی و شناختی کودک پنج ساله

مهارت‌های زبانی کودک شما در این سن واقعاً زیاد می‌شود. مالی اوشی، پزشک اطفال در مرکز سلامت کودکان بیرمنگام، می‌گوید:« پنج ساله‌ها سلیس سخن می‌گویند.» «آنها از ضمایر به درستی استفاده می‌کنند، رنگ‌ها را می‌شناسند، و کلمات مربوط به جهت مانند بالا، پایین، در کنار و … را می‌دانند و استفاده می‌کنند.» دکتر اوشی می‌گوید کودکان در این سن عاشق بازگو کردن اتفاقاتی هستند که در طول روز برایشان افتاده است و جزئیات چند ساعت قبل را به یاد می‌آورند. آنها همچنین می‌توانند دستورالعمل‌های جزئی‌تری را نسبت به قبل انجام دهند، مهارتی که آنها را برای مهدکودک آماده می‌سازد. دکتر اوشی توصیف می‌کند:« در دنبال کردن دستورالعمل‌ها، معمولاً پنج ساله‌ها می‌توانند یک ترتیب سه مرحله‌ای را با کمی یادآوری انجام دهند، مثلاً کفش‌هاتو بردار، ژاکتت رو بپوش، و وسایلتو داخل کوله‌پشتیت بذار.» تیفنی کیمبروگ، دانشیار دانشگاه و پزشک اطفال در بیمارستان کودکان ریچموند دانشگاه ایالت ویرجینیا، می‌گوید:« از نظر شناختی، شما از دیدن سرعت فرزندتان در جذب اطلاعات جدید متعجب خواهید شد.» دکتر کیمبروگ توضیح می‌دهد:« پنج ساله‌ها مثل اسفنج اطلاعات را جذب می‌کنند و دائماً در حال یادگیری هستند. آنها می‌توانند ده چیز یا بیشتر را نام ببرند، می‌توانند مفاهیمی مانند پول و عدد را درک کنند و شکل‌ها را کپی کنند.» دکتر اوشی می‌گوید:« اگرچه فرزند شما همچنان از بازی تخیلی لذت می‌برد، اما بهتر می‌تواند بازی تخیلی و زندگی واقعی را از هم تشخیص دهد.» او اضافه می‌کند:« فاصلۀ خیال و واقعیت واضح‌تر می‌شود اما همچنان برای بچه‌ها سخت است که بفهمند چه چیزی واقعاً می‌تواند اتفاق بیفتد و چه چیزی نمی‌تواند.»

فاکتورهای برجسته زبانی و شناختی

1. پنج ساله‌ها دارای دایرۀ لغات تقریباً 2000 کلمه‌ای هستند، و با جملاتی که حداقل پنج کلمه دارند صحبت می‌کنند؛
2. آنها می‌توانند چیزهایی مانند شماره تلفنشان، و نام و نام خانوادگی والدینشان را بازگو کنند؛
3. فرزند شما هنوز سوالات زیادی می‌پرسد؛ اما همچنین می‌تواند به سوالات ساده پاسخ دهد؛
4. فهم سخنان آن ها برای دیگران آسان‌تر می‌شود، و کم‌کم در جملات خود از زمان آینده استفاده می‌کنند (من فردا به مدرسه خواهم رفت).

مراحل حرکتی، دست و انگشت کودک پنج ساله

وقتی فرزند شما از سن پیش‌دبستانی به سن دبستان می‌رسد، کمی آهسته‌تر رشد می‌کند و گونه‌های گرد و ران‌های درشت آنها ممکن است کمی به سمت بیرون خم شوند. در این سن، وزن کودک شما حدود یک و نیم تا دو و نیم کیلوگرم در سال اضافه می‌شود و قد او حدود 5-8 سانتی‌متر رشد می‌کند. به طور متوسط، پنج ساله‌ها حدوداً 18 کیلوگرم وزن و 101 سانتی‌متر قد دارند. فرزند شما دیگر کودک نوپایی که تاتی‌تاتی راه می‌رفت یا یک کودک پیش‌دبستانی نیست. حرکات او ظریف‌تر و چشم و دست‌هایش هماهنگ‌تر می‌شوند. دکتر اوشی می‌گوید:« پنج ساله‌ها هماهنگ‌تر شده و آمادۀ حرکت‌اند. رشد مهارت‌های حرکتی درشت باعث می‌شود آنها بتوانند توپ‌های کوچکتری را پرت کنند و بگیرند، بدوند، بپرند و جست بزنند و حتی حرکات پیچیده‌تری مانند ژیمناستیک و شنا انجام دهند.» درخصوص مهارت‌های حرکتی ظریف، فرزند شما باید بتواند برخی کارها را انجام دهد مثلاً خودش به آسانی غذایش را بخورد، و ممکن است حتی بتواند از چاقوی مخصوص کودکان برای گذاشتن کره روی نان استفاده کند. همچنین مهارت نوشتن فرزند شما نیز در حال پیشرفت است که او را برای انجام کارهای هیجان‌انگیزی مانند نوشتن نام خودش آماده می‌کند. کیتلین سانچاگرین، درمانگر شغلی، توضیح می‌دهد:« باید بر دستان خود تسلط یافته باشند و بتوانند مداد را به راحتی نگه دارند. سانچاگرین می‌گوید اما همۀ بچه‌ها متفاوت هستند و شما نباید انتظار داشته باشید فرزندتان به عالی‌ترین شکل ممکن مداد را نگه دارد.

فاکتورهای برجسته جسمانی

1. کودک پنج سالۀ شما باید بتواند برای تقریباً ده ثانیه، روی یک پا بایستد.
2. در بالا رفتن و تاب خوردن و پشتک‌وارو استاد می‌شود.
3. باید بتواند خودش از توالت استفاده کند.
4. می‌تواند لی‌لی کند و ممکن است بتواند جست بزند.

مراحل اجتماعی و عاطفی کودک پنج ساله

یکی از چیزهایی که ممکن است در این سن توجه شما را جلب کند، این است که حرف زدن با فرزند پنج ساله‌تان چقدر لذت بخش است. بله، آنها هنوز هم بامزه‌ترین چیزها را می‌گویند، اما افکار و نظرات جالب زیادی نیز برای به اشتراک گذاشتن دارند. امیلی روکر، آسیب‌شناس زبان و گفتار، می‌گوید:« آنها بسیار قادر به شرکت در مکالمه‌ها هستند و می‌توانند برای گرفتن اطلاعات بیشتر سوال بپرسند.» علاوه بر این، روکر ذکر می‌کند که کودک پنج سالۀ شما از نظر دوست‌ پیدا کردن و ارتباط با افراد بیرون از خانوادۀ درجه یک نیز رشد می‌کنند و بالغ می‌شوند. روکر می‌گوید در این سن کودکان به طور آگاهانه‌تری دوستشان را انتخاب می‌کنند. روکر توضیح می‌دهد که آنها همچنین می‌توانند در بازی‌هایی شرکت کنند که شامل دستورالعمل‌ها، انتظارات و همکاری است که این هم یکی دیگر از پیش‌نیازهای مهم برای نوع فعالیت‌هایی است که پس از شروع مدرسۀ ابتدایی انجام خواهند داد. اما به همان اندازه که فرزند شما توانایی بیشتری برای رعایت قوانین پیدا می‌کند و اهل کار گروهی می‌شود، هنوز هم ممکن است بخواهد خط قرمزها را آزمایش کند. پسرفت در رفتار، و حتی بهم ریختگی گاه به گاه، در این سن معمولی است. مهم است که به یاد داشته باشید فرزند شما سن کمی دارد و هنوز در حال یادگیری است. دکتر اوشی توصیه می‌کند:« برای والدین دیدن کودکانی که در چشم آنها «مانند نوزادان» رفتار می‌کنند می‌تواند ناامید‌کننده باشد، اما با تایید احساسات کودک و حمایت از او، توانایی‌های عاطفی او رشد می‌کند و کودک راه‌های بیشتری برای مدیریت موقعیت‌های سخت پیدا خواهد کرد.»

چطور می‌توانید در یادگیری و رشد، به کودک پنج سالۀ خود کمک کنید؟

 به عنوان والد، ممکن است از دیدن اینکه فرزندتان در پنج سالگی هنوز گاهی کج‌خلقی و بهانه‌گیری می‌کند، احساس ناامیدی کنید. دکتر اوشی می‌گوید این رفتار طبیعی است، اما کارهایی وجود دارد که می‌توانید به‌عنوان والد انجام دهید تا به فرزندتان کمک کنید که این احساسات دشوار را پشت سر بگذارد. او می‌گوید:« بچه‌ها ناراحت می‌شوند. وقتی این اتفاق می‌افتد، والدین می‌توانند به جای کاهش احساسات فرزندانشان با گفتن جملاتی مانند «گریه نکن» یا «خوب میشی» با او همدلی کنند. حتی اگر غریزۀ شما به عنوان والد، سعی در انجام این رفتار باشد، فوراً این کار را متوقف کنید. دادن فرصتی به کودکان برای به اشتراک گذاشتن احساساتشان اهمیت دارد. دکتر اوشی پیشنهاد می‌کند: «با تکیه بر همدلی، به فرزندانمان فرصتی می‌دهیم تا احساسات خود را ابراز کنند و   کمک به آن‌ ها برای ابراز وجود، از تکالیف هر پدر و مادری است .»